Smartfony i tablety stały się nieodłączną częścią naszego życia. Wielu rodziców zastanawia się jaki wpływ ma używanie tych urządzeń na wzrok dzieci?

Zbyt dużo czasu spędzanego na pracy wzrokowej z bliskiej odległości zamiast na świeżym powietrzu może prowadzić do krótkowzroczności!

Obecnie dzieci przez dużą część dnia skupiają wzrok na przedmiotach znajdujących się blisko – w szkole pisząc i czytając, a w swoim wolnym czasie używając nowoczesnych urządzeń elektronicznych do nauki i zabawy. Dodatkowo smartfonów czy tabletów używają głównie w pomieszczeniach. Badania wykazały, że u dzieci, które dużo czasu spędzają patrząc na bliskie obiekty i przebywają krótko na dworze częściej występuje krótkowzroczność – widzą gorzej to co znajduje się daleko. Mówi się nawet o epidemii krótkowzroczności w krajach wysokorozwiniętych. Dokładna przyczyna dobrego wpływu przebywania na dworze na wzrok nie jest do końca znana, ale naukowcy uważają, że światło słoneczne (pod warunkiem, że oczy są chronione przed zbyt intensywnym promieniowanie UV) odgrywa ważną rolę w prawidłowym rozwoju oczu.

Ryc. 1 Grafika stworzona przez władze Singapuru, zachęcająca rodziców do wyboru dla dzieci aktywności na świeżym powietrzu. Singapur ma bardzo wysoki odsetek krótkowzroczności u dzieci, mimo że ma jeden z najlepiej działających na świecie systemów opieki zdrowotnej

Zmęczenie oczu
Kolejny problem wynika z intensywności, z jaką dzieci koncentrują się na tym co dzieje się na ekranie. Nasze oczy potrzebują przerw w czytaniu i oglądaniu rzeczy z bliska, a dzieci łatwo mogą stracić poczucie czasu, kiedy zaciekawi je gra lub bajka. Wpatrywanie się w ekran z małej odległości to wysiłek, który może prowadzić do zmęczenia oczu oraz bólów głowy.

Suche i podrażnione oczy
Długie patrzenie na ekran powoduje również podrażnienie powierzchni oka. Badania pokazują, że mrugamy znacznie rzadziej koncentrując się na ekranie – powoduje to wysuszenie oczu, które może objawiać się uczuciem ciała obcego lub piasku pod powiekami.

Skurcz akomodacji
Poważną konsekwencją nadmiernej pracy z bliska może być skurcz akomodacji. Akomodacja to zdolność ostrego widzenia z bliska i daleka. Soczewka oka podczas patrzenia na bliskie obiekty robi się bardziej kulista dzięki odpowiedniemu napięciu włókien okrężnych mięśnia rzęskowego. Po wytężonej pracy wzrokowej z bliska trwającej dłuższy czas, włókna mięśniowe pozostają napięte mimo patrzenia w dal, a dzieci mogą przez pewien czas widzieć nieostro oddalone obiekty.

Poza oczami: wpływ na sen
Innym problemem związanym z korzystaniem z nowoczesnych urządzeń takich jak smartfony czy tablety jest ich wpływ na sen. Badania pokazują, że światło niebieskie emitowane przez urządzenia elektroniczne może zaburzać naturalny rytm dzień-noc, szczególnie jeśli są używane wieczorem. Mózg błędnie interpretuje występowanie światła ekranu jako „dzień” i przesuwa rytm dobowy. Dodatkowo dzieci zamiast wyciszać się wieczorem często ekscytują się wciągającymi grami czy filmikami i mogą mieć problemy z zaśnięciem.

Co możemy zrobić?

• ustalić wyraźne limity czasu spędzanego przez dziecko przed ekranem,
• ustawić ograniczenia czasu dla poszczególnych aplikacji i programów na tabletach i smartfonach,
• wyznaczyć strefy wolne od ekranu: na przykład w samochodzie, w restauracji lub przy stole,
• ogłosić zakazu używania urządzeń elektronicznych w sypialni, gdy nadchodzi czas spania,
• nauczyć dzieci robienia przerw – po 20-30 minutach patrzenia na ekran dziecko powinno wstać, pochodzić po domu, spojrzeć w dal,
• pokazywać swoim dzieciom własnym zachowaniem, jak żyć pełnym i zdrowym życiem, w którym wszystkie nawyki są praktykowane z umiarem,
• zachęcać dzieci do spędzenia czasu na wolnym powietrzu (najlepiej wspólnie).

Kiedy zgłosić się do okulisty?

Każde dziecko powinno być zbadane przez okulistę około 3-4 roku życia, czyli na długo przed tym zanim pójdzie do szkoły.

U dzieci z obciążonym wywiadem rodzinnym (jeśli w rodzinie nie występują choroby oczu lub wady refrakcji, czyli wady wzroku takie jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm) zwykle zalecane jest przeprowadzenie takiego badania około pierwszego roku życia lub jeszcze wcześniej w przypadku pojawienia się niepokojących objawów takich jak na przykład zez czy bóle głowy.

Dlaczego należy przeprowadzać badania przesiewowe u 3-4 latków, u których rodzice nie zauważyli problemów z widzeniem?

Objawy gorszego widzenia mogą być bardzo trudne do zaobserwowania nawet przez wnikliwych rodziców. Żeby wykryć wadę wzroku niezbędne jest pełne badanie okulistyczne po porażeniu akomodacji – tylko wtedy badanie przeprowadzone jest prawidłowo i otrzymujemy wiarygodną informację o stanie narządu wzroku dziecka.

Autor wpisu: lek. Anna Chmielarz- Czarnocińska