Pacjenci czekający na zabieg operacyjny często stresują się znieczuleniem. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania:

1. Proszę o przybliżenie rodzajów znieczuleń stosowanych w anestezjologii. Czy dzieli się je na miejscowe i ogólne?

Znieczulenia dzielimy na ogólne i regionalne. Każdą z tych grup możemy również podzielić na podgrupy. W przypadku znieczulenia ogólnego możemy wyróżnić:

znieczulenie ogólne dotchawicze, które jest najczęściej wykonywaną formą znieczulenia ogólnego. Polega ono na podaniu leków przeciwbólowych, nasennych (dożylnie lub wziewnie) oraz środków zwiotczających mięśnie. Dla prowadzenia wentylacji płuc konieczne jest wprowadzenie specjalnej rurki do tchawicy (intubacja) i połączenie jej z respiratorem. To znieczulenie jest wykorzystywane w przypadku dłuższych zabiegów.
Inną formą znieczulenia ogólnego jest znieczulenie krótkie dożylne, czyli rodzaj znieczulenia, w którym choremu podajemy środek znieczulający i lek przeciwbólowy. Pacjent zasypia, ale oddycha spontanicznie- nie ma konieczności intubacji. Podanie pojedynczej dawki leku znieczulającego pozwala na wykonanie krótkiego (5-10 minut) zabiegu. W razie potrzeby dawkę leku można powtórzyć. Znieczulenie to może być wykorzystywane do przeprowadzenia krótkich zabiegów chirurgicznych, ginekologicznych, ma również zastosowanie przy wykonywaniu badań endoskopowych przewodu pokarmowego, jak kolonoskopia czy gastroskopia.

W przypadku znieczuleń regionalnych wyróżniamy blokady centralne, czyli znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe, oraz blokady obwodowe, a prościej mówiąc znieczulenia poszczególnych nerwów. Tego rodzaju znieczulenia są najczęściej stosowane w przypadku zabiegów ortopedycznych, urologicznych, czy ginekologicznych.
Możemy również wykonać znieczulenie łączone czyli połączenie znieczulenia ogólnego i regionalnego.

2. Na czym polega znieczulenie ogólne? Co powoduje, że tracimy świadomość?

Znieczulenie ogólne jest procedurą , bez której wykonanie większości zabiegów nie byłoby możliwe w bezpieczny i komfortowy dla Pacjenta sposób. Ma kilka odwracalnych komponent, które wynikają z działania leków używanych w trakcie znieczulenia. Leki i gazy stosowane do znieczulania wywołują sen, niepamięć, brak czucia bólu, zahamowanie odruchów, zwiotczenie mięśni.

3. Czy znieczulenie ogólne jest szkodliwe dla naszego zdrowia?

Znieczulenie nie jest obojętne dla naszego organizmu. Leki stosowane do znieczulania działają przede wszystkim na układ nerwowy, ale również są metabolizowane przez wątrobę i nerki. Każdy lek może wywierać pewne działania niepożądane, dlatego bierzemy pod uwagę wskazania i przeciwwskazania do zastosowania określonych substancji u danego Pacjenta.

4. Do najczęstszych wątpliwości pojawiających się ze strony Pacjentów są obawy przed wymiotami po przebudzeniu, ból gardła po intubacji, obudzenie się w trakcie operacji lub problemy z wybudzeniem po zabiegu. Bardzo proszę o wyjaśnienie powyższych kwestii.

Podczas znieczulenia nad jego prawidłowym przebiegiem czuwa anestezjolog i pielęgniarka anestezjologiczna. Stale monitorujemy podstawowe funkcje życiowe takie jak ciśnienie, tętno, saturacja (wysycenie krwi tlenem). Szczegółowy nadzór pozwala kontrolować przebieg znieczulenia i zapobiegać wybudzeniu śródoperacyjnemu. Wybudzenia śródoperacyjne występują najczęściej w szczególnych grupach Pacjentów, takich jak Pacjenci po masywnych urazach, Pacjentki ciężarne znieczulane ogólnie do pilnego cięcia cesarskiego oraz Pacjenci kardiochirurgiczni, i najczęściej są powiązane z pilnością wykonywanego zabiegu i ciężkością stanu ogólnego. W przypadku zabiegów planowych, gdy mamy czas dobrze przygotować Pacjenta do znieczulenia, jest to praktycznie niemożliwe.

Wystąpienie wymiotów pooperacyjnych zależy od wielu czynników związanych z Pacjentem, znieczuleniem i rodzajem zabiegu. Do czynników związanych z Pacjentem zaliczamy płeć żeńską, występującą chorobę lokomocyjną, wcześniejszy epizod wymiotów pooperacyjnych i starszy wiek. Zaobserwowano, że wymioty pooperacyjne występują częściej u Pacjentów znieczulanych wziewnie, zwłaszcza przy użyciu podtlenku azotu, w przypadku stosowania dużych dawek leków opioidowych (również w terapii przeciwbólowej po zabiegu) oraz w przypadku znieczuleń trwających powyżej kilku godzin. Zabiegi predysponujące do wystąpienia wymiotów to zabiegi laparoskopowe, operacje sutka ( w tym również operacje plastyczne), operacje zeza, operacje neurochirurgiczne i chirurgia laryngologiczna. Aktualnie jest znanych kilka leków o działaniu przeciwwymiotnym. Jeżeli znieczulamy Pacjenta, z wieloma czynnikami ryzyka- taki lek jest podawany w premedykacji lub w trakcie trwania znieczulenia, co pozwala zapobiec wystąpieniu wymiotów po zabiegu.
Bóle gardła, trudności w przełykaniu i chrypka mogą wystąpić po wybudzeniu. Dotyczą one zwykle Pacjentów znieczulanych do dłuższych zabiegów i mają związek z obecnością ciała obcego, jakim jest rurka intubacyjna, w drogach oddechowych. Są to dolegliwości, które ustępują samoistnie po kilku dniach od znieczulenia. Do czasu ustąpienia objawów można wspomagająco zastosować konwencjonalne leczenie przeciwbólowe.

5. Czym właściwie jest intubacja i czy zawsze jest niezbędna przy znieczuleniu ogólnym?

Intubacja polega na zabezpieczeniu dróg oddechowych poprzez włożenie rurki intubacyjnej do tchawicy. Wskazaniem do intubacji jest niewydolność oddechowa, ale jest to też procedura rutynowo wykonywana podczas znieczulenia ogólnego. Wiele leków stosowanych w trakcie znieczulenia powoduje zniesienie odruchów i zwiotczenie mięśni- jest to konieczne do przeprowadzenia niektórych zabiegów. Leki zwiotczające działają na wszystkie mięśnie naszego organizmu, w tym również na mięśnie oddechowe, co powoduje bezdech. Aby utrzymać drożność dróg oddechowych i wentylację płuc, konieczne jest zabezpieczenie ich rurką intubacyjną, lub maską krtaniową i podłączenie do respiratora. Intubacja, jak każda medyczna inwazyjna ingerencja, niesie ze sobą ryzyko różnych powikłań. Można do nich zaliczyć powikłania łagodne takie jak: bóle gardła, trudności w przełykaniu i chrypkę, które występują u prawie wszystkich chorych zaintubowanych dłużej niż 48 godzin. Inne powikłania takie, jak zranienie lub uszkodzenie warg, podniebienia miękkiego, języka, krtani, uszkodzenia lub wyłamania zębów zdarzają się rzadko i najczęściej wynikają z nieprzewidzianej „trudnej intubacji”. Powikłania ciężkie, takie jak zwężenie tchawicy mogą się pojawić w razie długotrwałej intubacji, np. u Pacjentów oddziałów intensywnej terapii wymagających stałej wentylacji mechanicznej. Wówczas może dojść do uszkodzenia błony śluzowej krtani, czy tchawicy, co może skutkować ich trwałym zwężeniem.

6. Czy istnieją przeciwwskazania do wykonania znieczulenia?

Przeciwwskazania do wykonania znieczulenia regionalnego obejmują:
Brak zgody Pacjenta, zaburzenia krzepnięcia lub przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych, czynne lub przebyte choroby układu nerwowo-mięśniowego, alergie na leki znieczulenia miejscowego, zakażenie skóry w okolicy miejsca wkłucia, Pacjentów znacznie odwodnionych oraz Pacjentów niewspółpracujących.
W przypadku znieczulenia ogólnego każda niewyrównana, nieleczona lub źle leczona choroba dotycząca ważnych życiowo narządów takich jak serce, płuca, nerki, wątroba może być przeciwwskazaniem do wykonania znieczulenia do zabiegu planowego. Wyjątkiem od tej reguły są sytuacje jeżeli znieczulenie jest wykonywane z przyczyn pilnych, jak np. cięcie cesarskie lub przyczyn ratujących życie, jak np. uraz wielonarządowy. Przeciwwskazaniem mogą być również niewyrównane choroby endokrynologiczne, jak np. nadczynność tarczycy. Warto również pamiętać, że świeża infekcja dróg oddechowych czy opryszczka wargowa stanowią przeciwwskazanie do znieczulenia. Ewentualne wskazania lub przeciwwskazania do określonego rodzaju znieczulenia określa lekarz anestezjolog.

7. Czy przed znieczuleniem zawsze trzeba być na czczo?

Pojęcie „ na czczo” często bywa mylnie interpretowane przez Pacjentów. Przewód pokarmowy przed zabiegiem planowym powinien być opróżniony, a to wymaga czasu. Ostatni posiłek przed planowanym zabiegiem może być spożyty najpóźniej 8 godzin przed jego rozpoczęciem. Posiłek ten powinien być lekki- nie zaleca się spożywania potraw ciężkostrawnych, ani smażonych. Do 2 godzin przed rozpoczęciem znieczulenia można spożywać płyny klarowne (woda). Mleko, kawa czy sok nie są płynami klarownymi! Nieco inne zasady obowiązują dzieci. Mali Pacjenci ostatni pokarm stały (najlepiej w formie lekkiej przekąski) mogą zjeść 6 godzin przed zabiegiem. Mleko kobiece może być podane do 4 godzin przed zabiegiem, a woda maksymalnie do 2 godzin przed zabiegiem. Nie zaleca się również żucia gumy w dniu zabiegu- zwiększa to wydzielanie śliny. Odstawienie pokarmów jest związane z koniecznością opróżnienia przewodu pokarmowego przed znieczuleniem. Podanie leków znieczulających u najedzonego Pacjenta może spowodować ulanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku, co z kolei może prowadzić do przedostania się jej do tchawicy i oskrzeli w konsekwencji powodując chemiczne zapalenie płuc, które jest ciężkim powikłaniem wymagającym leczenia na oddziale intensywnej terapii.