Prawdopodobnie znasz kogoś z nietolerancją laktozy. Być może jest to osoba z najbliższego otoczenia, członek rodziny, przyjaciel lub kolega z pracy unikający porannej kawy z mlekiem. Ludzi borykających się z problemami z trawieniem laktozy jest naprawdę sporo, co da się zauważyć także w sklepach, gdzie w ostatnim czasie pojawia się coraz więcej produktów – w tym nabiał – pozbawionych tego cukru. W sposób widoczny oznacza się ich opakowania, a także całe półki ułatwiając ich znalezienie w supermarketowym gąszczu.

O nietolerancji laktozy długo nie mówiło się zbyt wiele. Wraz ze wzrostem świadomości dotyczącej żywienia coraz większa liczba osób zauważa jednak, że problem ten być może dotyczy także ich. Jak rozpoznać tą drobną dysfunkcję układu pokarmowego? Czym jest sama laktoza? Jak poradzić sobie, gdy okaże się, że laktoza nie jest najlepszym przyjacielem naszego organizmu? Zapraszamy do lektury artykułu!

Czym jest laktoza?
Laktoza jest naturalnym cukrem znajdującym się w mleku i innych produktach mleczarskich. Aby go strawić Twoje ciało produkuje enzym o nazwie laktaza – rozkłada on laktozę na mniejsze cukry, które organizm może strawić i wykorzystać jako energię.

Czym jest nietolerancja laktozy?
Jeśli występuje u Ciebie ta dolegliwość, oznacza to, że Twój układ trawienny może nie być w stanie przetworzyć całej laktozy, którą jesz lub pijesz. Dzieje się tak, ponieważ organizm nie wytwarza wystarczającej ilości laktazy potrzebnej do jej strawienia. Nietolerancja najczęściej objawia się nudnościami, nadmiarem gazów, wzdęciami, a nawet biegunką, które to objawy występują po spożyciu mleka lub żywności zawierającej laktozę.

Jakie są symptomy nietolerancji laktozy?
Jeśli zauważysz u siebie nudności, skurcze żołądka, gazy, wzdęcia lub biegunkę występujące od 30 minut do kilku godzin po spożyciu żywności z laktozą, możesz brać pod uwagę nietolerancję laktozy.

Co zrobić, gdy podejrzewam u siebie nietolerancję laktozy?
Przede wszystkim nie próbuj diagnozować się samodzielnie. Jeśli uważasz, że problem może dotyczyć także Ciebie postaraj się możliwie jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Te same dolegliwości, które występują przy nietolerancji laktozy mogą być spowodowane innymi chorobami układu trawiennego. Lekarz powinien potwierdzić obecność nietolerancji lub poszerzyć diagnostykę w kierunku innych zaburzeń. Po postawieniu diagnozy najlepszym rozwiązaniem jest współpraca z lekarzem gastroenterologiem i/lub dietetykiem w celu złagodzenia objawów. Bardzo często możliwe jest całkowite pozbycie się kłopotu dzięki zmianom nawyków żywieniowych.

W jaki sposób lekarz dokonuje diagnozy?
Twój lekarz w pierwszej kolejności przeprowadzi wywiad składający się z kilku pytań dotyczących objawów i obecnej diety. W wielu przypadkach sugestią lekarza jest prośba o zaprzestanie spożywania produktów mlecznych i zawierających laktozę. Możliwe jest również wykonanie specjalnego testu polegającego na badaniu oddechu. Pacjent proszony jest o wydychanie powietrza do specjalnej maszyny, która potrafi sprawdzić zawartość wodoru w wydychanym powietrzu. Przeprowadza się go około 90 minut po spożyciu laktozy – jeśli pacjent jej nie toleruje, organizm wytwarza więcej wodoru niż w przypadku pacjentów tolerujących laktozę. Możliwe jest również wykonanie specjalistycznych badań laboratoryjnych.

Czy jest możliwe, aby niektórzy ludzie byli bardziej wrażliwi na laktozę, a inni mniej?
Tak. Istnieją różne stopnie nietolerancji laktozy. Na przykład niektóre osoby – pomimo stwierdzonej dolegliwości – mogą wypić pół szklanki mleka bez jakichkolwiek konsekwencji, ale mają objawy, gdy wypiją go więcej. Inni natomiast mogą mieć problemy po wypiciu nawet minimalnej ilości mleka. Jest to bardzo indywidualna sprawa, która wymaga dobrego poznania i zrozumienia funkcjonowania organizmu.

Czy nietolerancja laktozy jest wrodzona?
Rzeczywiście część osób rodzi się już bez zdolności do wytwarzania laktazy enzymatycznej. Osoby z tym rodzajem nietolerancji laktozy mają najpoważniejsze problemy z piciem lub jedzeniem nabiału. Znacznie częściej jednak nietolerancja laktozy pojawia się wraz z biegiem czasu, gdy organizm powoli produkuje coraz mniej laktazy. Przyczyną pojawienia się opisywanego problemu może być także zakażenie przewodu pokarmowego.

Czy nietolerancja laktozy jest wyleczalna?
Jeśli u pacjenta stwierdzono problem z trawieniem laktozy to dolegliwość ta z dużą dozą prawdopodobieństwa będzie towarzyszyła mu w przyszłości. Na szczęście na rynku dostępnych jest coraz więcej produktów pozbawionych tego cukru, a także specjalne, stosowane doraźnie tabletki, ułatwiające jego trawienie.

W jaki sposób lepiej radzić sobie z nietolerancją laktozy?

• Zwracaj uwagę na to, co jesz i pijesz. Laktoza występuje w większości produktów mleczarskich, niektórych wypiekach oraz przetworzonych produktach spożywczych takich jak chleb, suche płatki zbożowe, słodycze, ciastka, sałatki, śmietanki i dania gotowe, takie jak pizza czy lasagne.
• Analizuj etykiety ze składem. Są na nich wymienione wszystkie składniki uporządkowane w kolejności odpowiadającej ich ilości użytej do przygotowania produktu. Składniki zawarte w największych ilościach są wymienione jako pierwsze, podczas gdy na końcu listy znajdują się najmniejsze ilości. Na przykład, jeśli mleko jest wymienione na początku, należy wywnioskować, że jest ono głównym składnikiem. Mając nietolerancję laktozy powinien być to zatem sygnał, aby unikać jedzenia owego produktu lub ograniczyć jego spożywanie do minimum pozwalającego na zapobiegnięcie nieprzyjemności.
• Odpowiednio dozuj produkty mleczne poznając swoje ograniczenia. Zacznij od małych porcji produktów mlecznych, a jeśli okaże się, że organizm je toleruje, spróbuj następnym razem odrobinę więcej. Powoli dodając produkty z laktozą do diety wraz z upływem czasu poznasz swoje ograniczenia, co powoli Ci uniknąć problemów jelitowych bez całkowitego rezygnowania z artykułów spożywczych zawierających mleko.
• Spożywaj produkty z laktozą w mniejszych ilościach, ale częściej. Zamiast pić pełne porcje mleka (1 szklanka na raz), spróbuj pić mniejsze porcje (np. 4 razy po 1/4 szklanki) w trakcie całego dnia.
• Spożywaj żywność, która charakteryzuje się naturalnie niższą zawartością laktozy lub jest jej pozbawiana w trakcie produkcji. Na przykład sery i jogurty mają znacznie mniej laktozy niż mleko – laktoza częściowo trawiona jest podczas procesu dojrzewania zachodzącego w serze oraz przez naturalnie występujące bakterie w jogurcie. Ponadto coraz więcej produktów produkowanych jest obecnie właśnie z myślą o osobach mających problem z trawieniem laktozy. Dotyczy to także mleka, którego ceny, smak i właściwości prozdrowotne są porównywalne z naturalnym mlekiem z laktozą.

Co robić, jeśli wymienione wyżej sugestie nie działają?
Jeśli nadal odczuwasz dyskomfort po wypróbowaniu wymienionych pomysłów, możesz wypróbować suplementy diety z dodatkiem laktazy, biorąc je przed posiłkiem zawierającym laktozę. Są one dostępne bez recepty i pozwalają na chwilę zapomnienia i spokojne delektowanie się np. słodkim deserem z bitą śmietaną.

O czym jeszcze powinienem pamiętać?

• Niektóre leki zawierają laktozę. Pamiętaj zatem, aby za każdym razem informować lekarza o swoim problemie. Pozwoli to odpowiednio zaplanować leczenie skutecznymi i bezpiecznymi zamiennikami.
• Pamiętaj o wapniu. Jeśli nie pijesz mleka, upewnij się, że masz wystarczająco dużo wapnia z innych źródeł w swojej diecie.

Tekst powstał przy współpracy z dr n. med. Martą Nawrocką